Podbój Polskich Planetariów
Kilka słów o projekcie
Na przełomie lata i jesieni 2007 roku mój przyjaciel, Radek Pior, wpadł na pomysł odwiedzenia wszystkich istniejących w Polsce planetariów i zaprosił mnie oraz innych naszych przyjaciół do wspólnego zrealizowania tego projektu. Ochrzciliśmy go Podbojem Polskich Planetariów (w skrócie PPP) w nawiązaniu do innego udanego projektu kilku osób z naszej paczki: Podboju Korony Polski (PKP) — odwiedzenia na jednym bilecie wszystkich miast wojewódzkich w ciągu jednego „długiego” weekendu (tj. 4 dni).
Jako że planetariów w naszym kraju jest znacznie więcej niż przeciętnemu zjadaczowi chleba może się wydawać, postanowiliśmy podzielić Podbój na kilka części. Poniższa mapka ilustruje, które planetaria odwiedziliśmy podczas kolejnych etapów (kolorami innymi niż czarny oznaczone są etapy, kolor czarny to planetaria, których jeszcze nie widzieliśmy w ramach PPP). Kliknięcie na planetarium przenosi do opisu etapu, w ramach którego placówka została odwiedzona:
W tym miejscu zebrałem podstawowe informacje o wszystkich polskich planetariach. Radek Pior stworzył interaktywną mapę planetariów w Polsce i krajach ościennych. Wszelkie uwagi na temat zawartości, aktualności i kompletności listy oraz map mile widziane! Zebrałem też w jednym miejscu zdjęcia z dotychczasowych Podbojów — są dostępne na moim koncie w serwisie Flickr.
Planetaria, które odwiedziliśmy
1 W ramach pierwszego etapu w połowie listopada 2007 r. odwiedziliśmy Olsztyn, Grudziądz i Toruń. Oto krótka relacja i kilka zdjęć z tego etapu.
2 Drugi etap to Częstochowa, Kraków i Chorzów. Upłynął pod znakiem huraganu Emma, szalejącego nad Polską w pierwszy weekend marca 2008 r. Jeśli masz ochotę, zapoznaj się z relacją autorstwa Radka Piora. Moja wersja być może pojawi się za jakiś czas.
3 Etap trzeci był wybitnie morski. W połowie czerwca 2008 r. odwiedziliśmy Szczecin oraz Gdynię, która była wówczas jedynym miastem w Polsce posiadającym dwa planetaria (w maju 2009 r. dołączył do niej… Szczecin, a w czerwcu 2011 r. Warszawa). Przejdź tutaj, by przeczytać mój opis tego etapu lub tutaj, by zapoznać się z wersją Radka Piora.
4 Czwarty etap był skromny. W pierwszej połowie października 2008 r. w wyjątkowo dużej grupie spotkaliśmy się we Wrocławiu. „Wrocław nie ma planetarium!” — wykrzyknie ktoś oburzony. Na pewno…? Zajrzyj tutaj po moją opowieść i w to miejsce, by poczytać, co ma do powiedzenia Radek Pior. W czerwcu i wrześniu 2009 r. ponownie odwiedziliśmy wrocławskie planetarium, by obejrzeć nowy seans i sprzęt projekcyjny. Oto bardzo krótki opis.
5 Etap piąty odbył się w ostatni weekend listopada 2008 r. Odwiedziliśmy Komorowo k/Ostrowi Mazowieckiej oraz Warszawę. Oto relacja z wyjazdu.
6 Etapem szóstym w pierwszej połowie stycznia rozpoczęliśmy rok 2009 i zarazem trzeci (rocznikowo!) rok projektu. Odwiedziliśmy Potarzycę koło Jarocina z jedynym polskim planetarium znajdującym się w gimnazjum, Piotrków Trybunalski z planetarium mieszczącym się w I Liceum Ogólnokształcącym oraz Łódź z planetarium podlegającym Wydziałowi Edukacji Miasta Łodzi. Wszystkie te miejsca — poza niewielką wzajemną odległością — łączy coś jeszcze. Co? O tym dowiesz się czytając relację z podróży. Jednocześnie nasza inicjatywa została wciągnięta na oficjalną listę wydarzeń ogólnopolskich z okazji Międzynarodowego Roku Astronomii.
7 Etap siódmy to Kielce i Niepołomice. Niestety — Młodzieżowe Obserwatorium Astronomiczne w Niepołomicach nie zdążyło z wykończeniem pomieszczenia planetarium i planowane na połowę maja 2009 r. oficjalne otwarcie nie doszło do skutku (przesunięto je na październik 2010 r.). Sukcesem natomiast zakończyły się rozmowy z planetarium w Kielcach, które były głównym punktem naszego wyjazdu na początku trzeciej dekady maja. Oto opowieść z podróży po ziemi świętokrzyskiej.
8 Oficjalne zakończenie Podboju Polskich Planetariów odbyło się 22 sierpnia 2009 r. we Fromborku podczas XIII Ogólnopolskiego Zlotu Miłośników Astronomii (w skrócie OZMA). Zaprezentowaliśmy nasze spostrzeżenia z wyjazdów i krótko opowiedzieliśmy o każdym odwiedzonym planetarium. Był to etap ósmy, ale nie ostatni — będziemy jeździć szlakiem nowych planetariów! Oto opis fromborskiego finału.
9 Dosłownie dwa dni po powrocie z finałowego etapu we Fromborku doszły nas słuchy, że w 2009 roku pojawiły się w naszym kraju dwa nowe planetaria przenośne: w Szczecinie i Poznaniu — powstanie tego drugiego zostało zainspirowane naszą akcją :) Odwiedziliśmy je na początku grudnia 2009 r. w ramach odcinka specjalnego Podboju. Oto opis moich wrażeń i nieco zdjęć.
10 W połowie września 2010 r. miało miejsce rzadkie wydarzenie: otwarcie nowego planetarium stacjonarnego. Swoje podwoje uroczyście otworzyła placówka w Niepołomicach, zaś relację z tego odcinka specjalnego prezentuję tutaj.
11 Podczas Nocy Naukowców 24 września 2010 r. w Poznaniu pokazano… jednodniowe planetarium. Zbudował je nasz kolega z Politechniki Poznańskiej — Jan Polak. Radek Pior z Kalisza odwiedził ową efemerydę i opisał ją w ramach trzeciego odcinka specjalnego.
12 Najnowsze i najnowocześniejsze polskie planetarium przy Centrum Nauki Kopernik w Warszawie zostało oficjalnie udostępnione widzom z początkiem lata 2011 r. Korzystając z zaproszenia pracowników Nieba Kopernika — bo tak nazywa się planetarium — stawiliśmy się wieczorem 19 czerwca, by być świadkami uroczystego „odsłonięcia kurtyny”. Był to drugi epilog Podboju — oto jego opis.
Planetaria, których jeszcze nie odwiedziliśmy
We wrześniu 2009 r. na zboczu góry Równica niedaleko Ustronia w tzw. Extreme Parku otwarto nowy obiekt, reklamowany jako „interaktywne planetarium". Z opisu zamieszczonego na stronie wynika natomiast, że nie jest to klasyczne planetarium, ale raczej „gwiezdne kino" z seansami zawierającymi elementy astronomii. Świadczy o tym chociażby jawnie użyte określenie „film". Rozmaite źródła różnie piszą o rodzaju ekranu (sferyczny lub cylindryczny), nie są również zgodne co do liczby projektorów (trzy lub cztery). Również określenie interaktywny wydaje się być użyte na wyrost, ponieważ przez interaktywność rozumiem wzajemne oddziaływanie na siebie stron — w tym przypadku ekranu i widza. Domyślam się, że terminu „interaktywny" użyto na określenie doznań innych niż wzrokowe (ruchome fotele na siłownikach hydraulicznych). Zdjęcia z prezentacji planetarium dla dziennikarzy i zaproszonych gości są na tej stronie. Ekran wydaje się być na nich sferyczny, zaś podłoga jest nachylona (tak konstruuje się większość nowobudowanych dużych i średnich planetariów na świecie). Kopuła ma średnicę 13 m, co plasuje ustrońskie planetarium w gronie dużych placówek (większe kopuły są w Chorzowie, Warszawie, Olsztynie i Toruniu).
Będziemy starali się odwiedzać również inne planetaria, głównie przenośne, które w coraz większej ilości zaczynają pojawiać się w Polsce. Niektóre z nich wymieniłem poniżej. Jeśli wiesz o takim, którego nie ma na tej liście albo jesteś właścicielem małego planetarium, daj mi proszę znać o tym. Chciałbym, żeby lista była jak najbardziej kompletna. Dziękuję!
Zdjęcia z Podboju
Opatrzone komentarzami zdjęcia z dotychczasowych etapów Podboju umieściłem na moim koncie w serwisie Flickr.
Planetaria w budowie, planach i marzeniach
W planach lub w budowie są następne „gwiezdne kina”:
Wiemy również o pomysłach zbudowania lub utworzenia planetariów w innych miejscach. Większość z nich nie wyszła poza etap koncepcji, ale warto o nich wspomnieć — kto wie, może doczekają lepszych czasów…?
Oto te miejsca:
Będziemy śledzić ich losy!
Planetaria przenośne
Podbój Polskich Planetariów zupełnie nieświadomie zapoczątkował nowe zjawisko w edukacji astronomicznej w Polsce — planetaria przenośne, zwane również mobilnymi. Dzięki naszemu opisowi wizyty w Krakowie, w planetarium Anikino, zainteresowała się nim dr Halina Prętka-Ziomek — astronom z Poznania. Wraz z mężem wystartowała z własnym przenośnym planetarium Astrolab we wrześniu 2009 r. Krótko po niej planetarium Anuka w Warszawie otworzyli wspólnie dr Agnieszka Krawczyk i dr Ryszard Gabryszewski, również astronomowie. Niemal w tym samym czasie w Łodzi Marek Pytlewski uruchomił planetarium Ursa Major.
Po wizycie w Krakowie również ja i moja żona zaczęliśmy marzyć o uruchomieniu własnego przenośnego planetarium. Nieco czasu zabrało nam zorientowanie się w światowym rynku tych urządzeń i wybranie odpowiedniego dla nas rozwiązania. Planowanie zakupu zaczęliśmy w grudniu 2008 r., ale niemal dwa lata zajęło nam zebranie funduszy. Ostatecznie w grudniu 2010 r. do naszego domu przyjechał ze Stanów Zjednoczonych projektor Digitarium Delta — najnowocześniejszy w Polsce i naszej części Europy. Od stycznia 2011 r. działamy pod nazwą „Planetarium Bajkonur”, odwiedzając przedszkola oraz szkoły i prezentując w nich autorskie seanse astronomiczne. Jako astronom z wykształcenia i pasji gwarantuję wysoki poziom merytoryczny seansów.
Na fali zapoczątkowanej przez planetaria w Poznaniu, Warszawie i Łodzi zaczęły pojawiać się inne. Niestety, ich właściciele nie są skorzy do współpracy i informowania o swojej działalności, hołdując zasadzie określanej w informatyce jako security by obscurity (mówiąc wprost: udają, że ich nie ma i nie odpowiadają na próby kontaktu). Co więcej, niektórzy z nich są na tyle bezwstydni, że kopiują słowo w słowo teksty ze stron WWW planetariów „pionierskich” i pokazują je jako własne. Inni rozsyłają ulotki i oferty opatrzone tekstami żywcem skopiowanymi z tychże stron WWW. Pytanie, jaki poziom merytoryczny prezentują te planetaria, skoro ich właścicieli — często pozbawionych choćby podstawowej wiedzy astronomicznej — nie stać na wymyślenie przekonywującej reklamy swojego biznesu bez sięgania po pomysły innych, a planetarium traktują jako szybki i łatwy(?) sposób na zarobienie pieniędzy…?
Plany na przyszłość
W 2013 r. planujemy odwiedziny w Międzyzdrojach i w odnowionym planetarium Akademii Morskiej w Gdyni.
Artykuły w prasie
Radek Pior — pomysłodawca Podboju — napisał do dwumiesięcznika „Urania–Postępy Astronomii" artykuł o naszym projekcie (PDF; 2,5 MB), prezentując odwiedzone do połowy stycznia 2009 r. placówki.
"Urania–Postępy Astronomii" gościła nas na swoich łamach ponownie w obszernym artykule o roli przenośnych planetariów w edukacji (PDF; 1,1MB).
Imprezy, w których uczestniczyliśmy
Na początku września 2009 r. byliśmy na 6. Europejskich Spotkaniach Małych i Przenośnych Planetariów w Planetarium Śląskim w Chorzowie. Po raz pierwszy spotkanie to, grupujące przedstawicieli niewielkich planetariów odbyło się w Polsce. Swoją ofertę prezentowali producenci sprzętu projekcyjnego, kopuł i filmów przeznaczonych do wyświetlania na kopułach. Na konferencji mieliśmy status obserwatorów, pokazaliśmy też dwa plakaty o naszej akcji (po polsku i angielsku). Oto nieco zdjęć z tej imprezy.
11 grudnia 2009 r. w Centrum Astronomicznym im. Mikołaja Kopernika w Warszawie wystąpiłem z krótką prezentacją na konferencji „Astronomia w edukacji, mediach i kulturze”, opowiadając o naszej akcji przed wymagającym audytorium — osobami na co dzień związanymi z nauczaniem astronomii.
Różne różności
Oto oficjalne logo przedsięwzięcia, widniejące na naszych koszulkach i przypinkach:
Na prośbę organizatorów 6. Europejskich Spotkań Małych i Przenośnych Planetariów przygotowałem dwujęzyczny plakat o polskich planetariach i o Podboju Polskich Planetariów. Udostępniam go na zasadach licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska. Dozwolone jest drukowanie, kopiowanie i rozpowszechnianie plakatu w niezmienionej formie, z podaniem autorstwa. Niedozwolone jest wykorzystanie plakatu do celów komercyjnych bez uzyskania mojej pisemnej zgody.
Plakat jest przygotowany w formacie A0 jako plik PDF i “waży” 1,9 MB (pobierz). Jeśli potrzebujesz wersji w języku angielskim, napisz do mnie.
Nasza akcja została zauważona nie tylko w światku astronomicznym (vide publikacja w „Uranii", informacje na forach), ale i… turystycznym. Serwis Mali Turyści dla rodzin z dziećmi docenił naszą konsekwencję w opisywaniu kolejnych placówek i skorzystał z zamieszczonych w ramach Podboju opisów w specjalnym dziale „Planetaria".
Jednocześnie chciałbym jasno powiedzieć, że wszelkie podpisane moim nazwiskiem spostrzeżenia — pozytywne, negatywne i obojętne — na temat któregokolwiek planetarium są moimi prywatnymi opiniami i w żaden sposób nie można ich traktować jako wspólnych poglądów wszystkich uczestników Podboju.
[ Strona główna | Planetaria | Astronomia | Podróże | Informacje techniczne | Nowości | Mapa strony | PGP
]
Ostatnia aktualizacja: 27 sierpnia 2012
© 1999–2018 by Tomasz Lewicki
