Planetarium Muzeum Techniki w Warszawie

Jerzy Kirylenko

Poniższy artykuł został opublikowany w miesięczniku "Urania" z marca 1975 r. Przygotowanie i publikacja wersji elektronicznej za zgodą redakcji czasopisma "Urania-Postępy Astronomii".

Planetarium mieści się w gmachu Muzeum Techniki NOT w Pałacu Kultury i Nauki, w jednej z największych sal, w której ponadto znajduje się ekspozycja obrazująca rozwój astronautyki.

Jest to małe planetarium o średnicy kopuły 8 metrów (54 foteli — obecnie 34 — TL), wyposażone w aparaturę projekcyjną firmy Carl Zeiss Jena (NRD). Aparatura pozwala na wyświetlanie obrazów gwiazd do 5 wielkości gwiazdowej, układów współrzędnych horyzontalnych i równikowych, ekliptyki a także obrazów planet o zwiększonych rozmiarach kątowych, obrazów Słońca i Księżyca. Projektor Księżyca umożliwia wyświetlanie faz. Całość napędzana jest jednym silnikiem elektrycznym pozwalającym na imitowanie ruchu dziennego sfery niebieskiej.

Dodatkowo ręcznie można zmieniać położenie planet, Słońca i Księżyca, wysokość północnego bieguna nad horyzontem (zmiana szerokości geograficznej obserwatora w granicach od 0° do +90°) oraz zmieniać położenie gwiazd równolegle do ekliptyki (imitacja ruchu precesyjnego).

Aparatura uzupełniona jest projektorem sztucznego satelity o dowolnie ustawionej orbicie.

Wprowadziliśmy ponadto uzupełnienia przez dobudowanie centralnego pulpitu sterowniczego dla posiadanej aparatury i dla aparatury dodatkowej, w skład której wchodzą:

— projektor przezroczy z lustrem powierzchniowym do rzutowania obrazów w dowolny punkt sfery,
— projektor zaćmień Słońca i Księżyca,
— projektor roju meteorów,
— projektor wschodu i zachodu Słońca (do rzutowania poświaty czerwonej w miejsce wschodu i zachodu),
— magnetofon czterościeżkowy.

Zadaniem Planetarium jest popularyzacja wiedzy astronomicznej wśród zwiedzających Muzeum Techniki. Programy szkolne stanowią na razie niewielki procent ogólnej liczby seansów, głównie na skutek braku dostatecznego zainteresowania szkół. Dzięki temu z reguły prowadzimy seanse przeglądowe. Można je podzielić na pięć tematów: (1) — Niebo wiosenne, (2) — Niebo letnie, (3) — Niebo jesienne, (4) — Niebo zimowe, (5) — Niebo nad Warszawą. Czas trwania seansów obejmujących tematy. (1) — (4) wynosi około 20 minut, temat (5) — Około 30 minut (program obejmuje przegląd najciekawszych obiektów widzianych nad Warszawą).

Mamy ponadto przygotowany program (6), specjalny dla młodzieży szkolnej, która w programie zajęć ma przewidziany kurs astronomii. (…)