Polskie planetaria
Na przełomie lata i jesieni 2007 roku mój przyjaciel, Radek Pior, wpadł na pomysł odwiedzenia wszystkich istniejących w Polsce planetariów i zaprosił mnie oraz innych naszych przyjaciół do wspólnego zrealizowania tego projektu. Dumnie ochrzciliśmy go Podbojem Polskich Planetariów.
Do dzisiaj (26 listopada 2011) udało nam się odwiedzić dwadzieścia jeden polskich planetariów, które — według naszej aktualnej wiedzy — istnieją w liczbie trzydziestu dwóch. Są wśród nich tak różne miejsca jak największe planetarium w Chorzowie z potężnym dwutonowym projektorem centralnym, najnowsze planetarium Niebo Kopernika w Warszawie, lekkie planetaria dmuchane zwane również przenośnymi lub mobilnymi (ang. mobile planetarium), które puryści wzdragają się od określania mianem „prawdziwego planetarium” (niesłusznie!), cyfrowe planetarium w Częstochowie czy Kielce z japońską aparaturą Goto. Do ciekawostek zaliczamy też jednodniowe (a właściwie jednonocne) planetarium w Poznaniu — więcej o nim tutaj. Jedno z najnowocześniejszych i dysponujących szerokimi możliwościami projekcyjnymi planetarium w Świdnicy na Dolnym Śląsku jest prowadzone przez autora niniejszej strony.
Niektóre planetaria są znane w całej Polsce, o innych wiedzą nieliczni „wtajemniczeni”. Jedne działają prężnie i przewijają się przez nie tłumy gości, w innych projektor śpi na środku cichej sali, czekając na lepsze czasy. Każde jest wyjątkowe i jedyne w swoim rodzaju dzięki swoistemu genius loci — duchowi miejsca, w którym zostało zainstalowane. Każde z nich ma swoją historię tworzoną przez ludzi w nim pracujących i potrafiących z pasją opowiadać o swoich zamiłowaniach, codziennych radościach i kłopotach, jakich — czasami w nadmiarze — dostarczają im ich miejsca pracy. Warto poznać te miejsca, ich otoczenie i gospodarzy.
Poniższa mapa pokazuje wszystkie znane nam polskie planetaria. Kliknięcie na symbolu planetarium przenosi do tabeli z informacjami o danej placówce. Jeśli w jakimś mieście jest więcej niż jedno planetarium, kliknięcie przenosi do informacji o najstarszym planetarium w mieście, pod którym opisane są młodsze placówki:
Poniżej zebrałem podstawowe informacje o wszystkich polskich planetariach. W uzupełnieniu Radek Pior przygotował interaktywną mapę planetariów w Polsce i krajach ościennych. Wszelkie uwagi na temat zawartości, aktualności i kompletności listy oraz map mile widziane! Jeżeli interesują cię mniej lub bardziej realne plany budowy innych planetariów poza wymienionymi poniżej, zerknij w to miejsce. Nieco więcej o przenośnych planetariach znalazło się tutaj, a kilka artykułów prasowych — w tym miejscu. Jeśli wiesz coś o planetariach, których nie ma na liście, napisz do mnie.
Kolory oznaczające dostępność planetarium dla widzów:
Miasto | Instytucja zarządzająca lub miejsce instalacji | Data otwarcia | Średnica kopuły [m] i rodzaj konstrukcji |
Ilość miejsc | Typ projektora głównego | Status | Uwagi |
Chorzów (WWW) |
Planetarium i Obserwatorium im. Mikołaja Kopernika | 4 grudnia 1955 | 23 lekka, podwieszana, miękka |
400 | Zeiss UPP 23/2s optomechaniczny |
działa dostępne publicznie |
najstarsze i największe polskie planetarium |
Częstochowa (WWW) |
Instytut Fizyki Akademii im. Jana Długosza | 3 października 2006 | 8 betonowa |
60 | Evans & Sutherland Digistar 3 SP cyfrowy |
działa dostępne publicznie |
pierwsze w pełni cyfrowe planetarium stacjonarne w Polsce |
Gdynia (WWW) |
Instytut Nawigacji i Hydrografii Morskiej Akademii Marynarki Wojennej im. Bohaterów Westerplatte | 6 listopada 1975 | 8 betonowa |
32 | Zeiss ZKP 1 optomechaniczny |
działa dostęp ograniczony |
jedno z dwóch polskich planetariów należących do wojska |
Gdynia (WWW) |
Planetarium im. Antoniego Ledóchowskiego Akademii Morskiej | 1971 / 14 października 1979 / 30 września 2011 |
8 betonowa |
44 | Zeiss ZKP 4 optomechaniczny |
działa dostęp ograniczony |
przed remontem planetarium dysponowało projektorem ZKP 1 |
Frombork (WWW) |
Muzeum Mikołaja Kopernika | 5 czerwca 1973 sierpień 1978 |
8 betonowa |
81 | Zeiss ZKP 2 optomechaniczny |
działa dostępne publicznie |
najbardziej urokliwe polskie planetarium (Opis z 2001 r.) |
Grudziądz (WWW) |
Technikum Chemiczne i Elektryczne | 26 marca 1972 19 lutego 1993 |
6 betonowa |
35 | Zeiss ZKP 2P optomechaniczny |
działa dostęp ograniczony |
organizuje Ogólnopolskie Młodzieżowe Seminarium Astronomiczne |
Kalisz (WWW) |
Astroarena | czerwiec 2011 | 5 nadmuchiwana |
20-25 | przenośny, cyfrowy (lustro sferyczne) | działa mobilne — do wynajęcia |
prowadzone przez uczestnika Podboju Polskich Planetariów |
Kielce (WWW) |
Instytut Fizyki Akademii Świętokrzyskiej | 14 stycznia 2005 | 5 lekka, kompozytowa, sztywna |
30 | Goto E-5 camera obscura |
działa dostęp ograniczony |
jedyne w Polsce planetarium z projektorem typu camera obscura |
Komorowo | Zarząd Topograficzny Sztabu Generalnego Wojska Polskiego (JW 3470) | 17 września 1980 | 8 betonowa |
60 | Zeiss ZKP 2 optomechaniczny |
nie działa | planetarium nieczynne od kilku lat |
Kraków (WWW) |
Kraina zabaw dziecięcych Anikino | - | 5 nadmuchiwana |
30 | przenośny, analogowy (cylindry projekcyjne) | działa mobilne — do wynajęcia |
najstarsze w Polsce planetarium przenośne |
Łódź (WWW) |
Planetarium i Obserwatorium Astronomiczne im. Arego Sternfelda, Wydział Edukacji Miasta Łodzi | 1 września 1984 | 6 lekka, podwieszana, sztywna |
32 | amatorski optomechaniczny |
działa dostęp ograniczony |
unikat na skalę światową: jedno z dwóch amatorskich planetariów wykonanych przez nauczyciela Zbigniewa Solarza |
Łódź (WWW) |
Ursa Major | styczeń 2010 | 5 nadmuchiwana |
15-25 | przenośny, cyfrowy (lustro sferyczne) | działa mobilne — do wynajęcia |
pierwsze planetarium przenośne w Łodzi i okolicach |
Międzyzdroje (WWW) |
Międzynarodowy Dom Kultury | 30 kwietnia 2011 | 7 | 54 | Digistar IV cyfrowy |
działa dostępne publicznie |
- |
Niepołomice (WWW) |
Młodzieżowe Obserwatorium Astronomiczne | październik 1954 / 16 września 2010 | 8 MCP |
30 | Zeiss ZKP 1 optomechaniczny |
działa dostęp ograniczony |
planetarium dysponujące aparaturą o bogatej historii, wielokrotnie zmieniające lokalizację |
Olsztyn (WWW) |
Olsztyńskie Planetarium i Obserwatorium Astronomiczne | 19 lutego 1973 | 15 lekka, aluminiowa |
160 | Zeiss Spacemaster RFP optomechaniczny |
działa dostępne publicznie |
otwarte z okazji 400-setnej rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika |
Olsztyn (WWW) |
Cassiopeia | wrzesień 2011 | 5 nadmuchiwana |
15-30 | przenośny, cyfrowy (lustro sferyczne) | działa mobilne — do wynajęcia |
pierwsze planetarium przenośne na Warmii i Mazurach |
Piotrków Trybunalski (WWW) |
I Liceum Ogólnokształcące im. Bolesława Chrobrego | 12 października 1981 | 6 lekka, podwieszana, sztywna |
40 | amatorski optomechaniczny |
działa dostęp ograniczony |
unikat na skalę światową: jedno z dwóch amatorskich planetariów wykonanych przez nauczyciela Zbigniewa Solarza |
Potarzyca (WWW) |
Gimnazjum im. Jana Heweliusza | 1993/2006 | 5 lekka, kompozytowa, sztywna |
30 | amatorski optomechaniczny |
działa dostęp ograniczony |
unikat na skalę światową: amatorskie planetarium wykonane przez nauczyciela Andrzeja Owczarka |
Poznań (WWW) |
Astrolab | maj 2009 | 5 nadmuchiwana |
15-30 | przenośny, cyfrowy (lustro sferyczne) | działa mobilne — do wynajęcia |
pierwsze planetarium przenośne w Wielkopolsce |
Szczecin (WWW) |
Akademia Morska | 1979 | 5 lekka, podwieszana, miękka |
20 | Zeiss ZKP 1 optomechaniczny |
działa dostęp ograniczony |
brak kontaktu z osobami odpowiedzialnymi za funkcjonowanie planetarium |
Szczecin (WWW) |
Astronomiczna EUREKA | maj 2009 | 6 nadmuchiwana |
30 | Discovery Dome przenośny, cyfrowy |
działa dostępne publicznie |
uzupełnienie stałej ekspozycji Astronomiczna Eureka |
Świdnica (WWW) |
Planetarium Bajkonur | styczeń 2011 | 5 nadmuchiwana |
25 | Digitarium Delta przenośny, cyfrowy (rybie oko) |
mobilne — do wynajęcia | jedno z najnowocześniejszych planetariów przenośnych, z bogatymi możliwościami projekcyjnymi, prowadzone przez uczestników Podboju Polskich Planetariów |
Toruń (WWW) |
Planetarium im. Władysława Dziewulskiego | 17 lutego 1994 | 15 lekka, aluminiowa |
200 | Zeiss Spacemaster RFP optomechaniczny |
działa dostępne publicznie |
jedno z najbardziej interesujących i innowacyjnych polskich planetariów |
Urszulin (WWW) |
Astropark | luty 2011 | 5 nadmuchiwana |
25-30 | przenośny, cyfrowy (rybie oko) | działa mobilne — do wynajęcia |
pierwsze planetarium przenośne w południowo-wschodniej Polsce |
Urzędów (WWW) |
Aries | listopad 2011 | 5 nadmuchiwana |
25-30 | przenośny, cyfrowy (lustro sferyczne) | działa mobilne — do wynajęcia |
- |
Ustroń (WWW) |
Extreme Park | wrzesień 2009 | 13 (horyzont pochylony) |
80 | trzy projektory cyfrowe | działa dostępne publicznie |
nie jest to prawdziwe planetarium, a raczej „astronomiczne kino” bez seansów dydaktycznych |
Warszawa (WWW) |
Muzeum Techniki, PKiN | 17 lipca 1972 | 8 lekka, sztywna |
34 | Zeiss ZKP 1 optomechaniczny |
działa dostępne publicznie |
część stałej ekspozycji astronomiczno-astronautycznej |
Warszawa (WWW) |
Planeta Anuka | październik 2009 | 5 nadmuchiwana |
15-25 | przenośny, cyfrowy (lustro sferyczne) | działa mobilne — do wynajęcia |
pierwsze planetarium przenośne w Warszawie |
Warszawa (WWW) |
Centrum Nauki Kopernik | 19 czerwca 2011 | 16 (horyzont pochylony) |
139 | Megastar IIA + Sky Skan Digital Sky II hybrydowy |
działa dostępne publicznie |
najnowocześniejsze polskie planetarium |
Warszawa (WWW) |
Astropark | wrzesień 2011 | 5 nadmuchiwana |
25-30 | przenośny, cyfrowy (rybie oko) | działa mobilne — do wynajęcia |
- |
Wrocław (WWW) |
Instytut Astronomiczny Uniwersytetu Wrocławskiego | wrzesień 2008 | 5 lekka, podwieszana na stelażu, miękka |
20 | cyfrowy (lustro sferyczne) | działa dostęp ograniczony |
prowadzone przez pracowników naukowych IA UWr |
Inne informacje na temat polskich planetariów:
Interaktywna mapa planetariów w Polsce i krajach ościennych
Planetarium.pl (informacje niekompletne, strona nieaktualizowana od marca 2009 r.)
PTMA Warszawa
Hasło planetarium w Wikipedii
Association des Planétariums de Langue Française (planetaria na świecie — lista polskich placówek)
International Planetarium Society
Planetariums Club
Polskie planetaria odświeżone (reklama)
Tag planetarium w archiwum Gazety Wyborczej
[ Strona główna | Podbój Polskich Planetariów | Planetaria | Astronomia | Podróże | Informacje techniczne | Nowości | Mapa strony | PGP
]
Ostatnia aktualizacja: 23 listopada 2011
© 1999–2018 by Tomasz Lewicki